نظام آراستگی در محیط کار

مرتب کردن محیط و مرتب نگه‌داشتن آن کار دشواری است به خصوص وقتی محل مورد نظر محل کار باشد!
در این مقاله از آرنگنامه به معرفی نظام آراستگی و مرتب سازی به شیوه ژاپنی یا ۵S می‌پردازیم.

نظم و ترتیب

نظم و ترتیب و ایمنی، از مهم ترین پارامترهای دستیابی به موفقیت در سازمان‌هاست. نقش نظام آراستگی و ترتیب، به‌گونه‌ای است که در تمامی مدل‌ها و استانداردهای مدیریتی و تعالی سازمانی، مد نظر قرار گرفته است.

از آن جا که یکی از ابعاد رسیدن به تعالی سازمان، کارکنان مؤسسه یا سازمان هستند، به کارگیری مناسب نیروی انسانی و مدیریت صحیح منابع انسانی، از جمله مواردی است که در مباحث مدیریتی، باید مورد توجه قرار گیرد.

این امر مستلزم توجه به توسعه و بسط یک فرهنگ مثبت سازمانی با ویژگی های زیر است:

• ارتقای تعهد دو جانبه کارکنان و مدیریت
• ایجاد فضای مناسب رابطه برای تشویق همکاری و احساس بلوغ یافتگی در کارکنان
• به کارگیری و استفاده بهینه از مهارتها و شایستگیهای کارکنان
• تأکید و توجه به مسوولیتهای اجتماعی و قانونی سازمان در رابطه با شرایط زندگی کاری ، ایمنی ، بهداشت و…
• ایجاد فرصتهای برابر برای کارکنان

تاریخچه نظام آراستگی

۵S ، سیستمی برای بهسازی و آراستگی در محیط کار است که به منظور برقراری و حفظ فضای کیفیتی در یک سازمان به کار گرفته می شود. نظام s5 برای اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم در ژاپن شکل گرفت ولی ایده اولیه این نظام ژاپنی نیست. ژاپنی ها در هنگام بازدید از برخی صنایع آمریکا با پدیده خانه‌داری صنعتی آشنا شدند.

ژاپنیها با مشاهده تأثیر و نقش قابل توجه معیارهای خانهداری صنعتی در ایجاد محیط کاری آراسته، حفظ ایمنی و بهداشت، برآن شدند تا معیارهای مذکور را در شرکتهای ژاپنی به کار گیرند.

تطبیق اصول خانه‌داری صنعتی با شرایط حاکم بر صنایع ژاپن و بومی کردن آن، منجر به شکلگیری پنج اصل در آراستگی محیط کار گردید. از آنجا که این ۵ اصل با تلفظ اس شروع میگردید، ۵S نامیده شد.

ژاپنی‌ها دامنه کاربرد ۵S را به همه صنایع و بنگاه‌های اقتصادی تسری دادند. آنها ۵S را نه تنها در حفظ ایمنی و بهداشت محصول، بلکه در آراستگی محیط کار و کارکنان در زیبا سازی محیط و صرفه جویی در فضا، مکان، نقل و انتقال، جابجایی مواد، کاهش ضایعات، دوباره کاری‌ها و… به کار گرفتند.

این سیستم به لحاظ دستاوردهای بسیار ارزشمندی که دارد به سرعت به بنگاه های اقتصادی کشورهای جهان همچون سنگاپور، مالزی، چین، تایلند، انگلیس، اسپانیا و پرتقال و … راه یافت.

نظام آراستگی ۵S در فرهنگ ایران

نظام آراستگی در غرب پایه گذاری شد؛ در ژاپن تکامل یافت و سپس به همه نقاط جهان راه یافت. گسترش و پذیرش نظام آراستگی در کشورهای مختلف با داشتن فرهنگ های متفاوت، نشان می دهد که مفاهیم نظام آراستگی با فرهنگ های گوناگون سازگار است.

در ایران، آغازگر ۵S، سازمان نوسازی صنایع در صنایع خودرو سازی است. فعالیت های عملی در این زمینه از سال ۷۴ آغاز شد و شرکت سایپا و ایران خودرو پیشگامان این حرکت هستند.

مرحوم مجتبی کاشانی این نظام را در صنعت خودرو سازی رواج داد و کار بزرگ از”گاراژ تا کلینیک” را به انجام رساند. به همین لحاظ از او با عنوان پدر ۵S در ایران یاد می‌کنند.

مرحوم کاشانی به منظور بومی سازی مفاهیم ۵S و ارتباط دادن آن با مفاهیم فرهنگی، بحث هفت سین صنعتی را مطرح کرد .

هفت سین نظام صنعتی

راهکارهای توسعه بهره وری در ژاپن

.برای توسعه مفهومی و اجرایی بهره‌وری در ژاپن، شش برنامه‌ریزی، توسعه یافت. این برنامه‌ها به‌طور وسیعی با یکدیگر ادغام شده و در صنایع ژاپن به کار گرفته شد:

• ۵s (تفکیک، ترتیب، تمیزی، تداوم و تعلیم)
• K.S.S (سیستم پیشنهادهای کایزن)
• Q.C.C (حلقه‌های کنترل کیفیت)
• T.Q.C (کنترل کیفیت فراگیر)
• T.P.M (نگهداری بهره‌وری فراگیر)
• J.I.T (تولید به موقع)

ویژگی منحصر به فرد ۵S  این است که نه تنها کاربرد سازمانی دارد، بلکه قابل پیاده‌سازی در سطح فردی و خانگی است.

همانطور که ملاحظه می‌شود برنامه‌ها و سیستم‌های متعددی نیاز است تا یک سازمان بتواند به سطح مطلوبی از بهره‌وری و رشد دست یابد. نکته بسیار مهم این است که این سیستم‌ها هنگامی اثربخش بوده و کارآیی خواهند داشت که هریک از آن‌ها در جای خود به کار گرفته شوند.

اخیراَ مشاوران مدیریت، در مشاوره‌ها و کتاب‌هایشان راجع به تجارب موفقیت‌آمیز شرکت‌ها در به کارگیری این برنامه‌ها، بیان مینمایند که s5 نقطه شروع است و باید پیش از TQC، TPM و JIT به کار گرفته شود.

تطبیق نظام آراستگی ۵S با فرهنگ دینی و ملی ایران

الف: ۵S و فرهنگ دینی

برای اجرای موفق نظام آراستگی، باید بتوان عناصر موجود در آن را با عناصری از فرهنگ ملی و دینی پیوند زد.

در فرهنگ دینی و ملی ما ایرانیان، آموزه‌هایی وجود دارد که نظام آراستگی با آن عناصر سازگار است. تعالیم دینی ما آکنده از دستورهای ظریفی است که بر پاکیزگی تاکید دارد و آن را نشانه ایمان  می داند.

نظم، ترتیب و وقت شناسی در اجرای برنامه های عبادی روشنگر توجه اسلام به آراستگی است.

ب: ۵S و فرهنگ ملی

در فرهنگ ملی ما ایرانیان، جشن نوروز از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است. از جمله هدف های برگزاری آیین نوروز میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• خانه تکانی قبل از عید و توجه به زیبا سازی محیط زندگی و ظاهر فردی
•  پوشیدن لباس نو و رفتن به دیدارخویشان و دوستان
• رعایت ادب و احترام و خلاصه نو شدن انسان و محیط زندگی
• همگام با نو شدن طبیعت و دورشدن از پلیدی های درونی و بیرونی

با نگاهی گذرا به دستورات اسلام درمی‌یابیم که عناصر متعددی در آنها وجود دارد که پذیرش نظام آراستگی را آسان می سازد.

مزایای پیاده سازی نظام آراستگی در سازمان