در این مقاله از آرنگنامه به بررسی مفاهیم حسابداری می‌پردازیم، دلایل نیاز به حسابداری بررسی کرده و انواع موسسه را معرفی می‌کنیم و با اصطلاحات اولیه حسابداری آشنا می‌شویم.
دلایل نیاز به حسابداری
برای این که اهمیت حسابداری را دریابیم، می‌توانیم به این پرسش‌ها که در زندگی روزمره هر فردی پیش می‌آید فکر کنیم:
- چه مبلغی برای تامین نیازهای خود لازم داریم؟
- بهترین راه برای کسب این منابع مالی چیست؟
- چگونه می‌توان بین درآمدها و هزینه‌ها توازن برقرار کرد؟
- چه مبلغ از درآمد ما باید صرف گروه‌های هزینه مختلفی مانند خوراک، پوشاک، تحصیل، تفریح و خرید لوازم منزل شود؟
- چگونه باید برای تامین منابع مالی مورد نیاز برای خرید و تعویض مواردی مانند خودرو و مسکن برنامه‌ریزی کنیم؟
این پرسش‌ها در زندگی روزمره مطرح می‌شوند اما در مقیاسی بزرگ‌تر در تمامی شرکت‌ها، بنگاه‌ها و سازمان‌ها، پیش روی مدیران قرار می‌گیرند.
منابع اقتصادی، نیازمند مدیریت مطلوب است و این مدیریت نیاز به اطلاعاتی دارد که باید در اختیار تصمیم گیرندگان قرار بگیرد.
” وظیفه حسابداری این است که اطلاعات مورد نیاز برای مدیریت منابع اقتصادی را در اختیار ما قرار دهد.”
تعریف حسابداری
در یکی از قدیمی‌ترین تعریف های حسابداری، گفته شده که حسابداری، ” زبان تجارت” است.
اما در یکی از تازه‌ترین تعریف های حسابداری، این‌گونه تعریف شده است:
” حسابداری به عنوان یک سیستم اطلاعاتی، عبارت است از فرآیند تشخیص، اندازه‌گیری، ثبت و پردازش رویدادهای اقتصادی(مالی) یک سازمان، تهیه اطلاعات لازم، و گزارشگری آن به استفاده‌کنندگان این اطلاعات.”
فرآیند ” تشخیص” در تعریف بالا، یعنی انتخاب آن دسته از رویدادهایی که اقتصادی یا مالی هستند. برای مثال، پرداخت دستمزد کارگران و فروش محصول، رویدادهایی مالی هستند؛ اما تغییر مدیریت شرکت، رویدادی مالی نیست.
گام بعدی در مفاهیم حسابداری، این است که این رویدادها با یک واحد سنجش، اندازه‌گیری شوند. این واحد، پول است. حسابداری فقط با رویدادهایی سروکار دارد که بتوان آن ها را با پول اندازه‌گیری کرد.
مرحله مهم دیگر فرآیند گزارشگری است. این، یعنی اطلاعات مالی از طریق گزارش‌های حسابداری در اختیار استفاده‌کنندگان این اطلاعات قرار بگیرد.
برخی گزارش‌های مالی مشهور، ترازنامه و گزارش سود و زیان هستند.
گزارشگری مالی شامل تفسیر، تجزیه و تحلیل گزارش‌ها و اطلاعات مالی است.
استفاده کنندگان اطلاعات حسابداری
استفاده‌کنندگان اطلاعات حسابداری به این ترتیب هستند:
۱) استفاده‌کنندگان داخلی که افرادی هستند که مدیریت سازمان و موسسه را به عهده دارند.
۲) استفاده‌کنندگان خارجی که در بیرون موسسه و شرکت هستند و منافع مالی بالقوه یا بالفعل در موسسه دارند. برخی از آن ها منافع مالی مستقیم دارند (مانند علاقمندان به سرمایه‌گذاری، اعتباردهندگان و طلبکاران) و برخی دارای منافع مالی غیرمستقیم هستند (مانند سازمان‌ها و نهادهای مالیاتی، مشتری‌ها، رقیبان و سازمان‌های کارگری).
مفاهیم حسابداری: انواع موسسه
موسسه یعنی بنگاه‌های فردی، شرکت‌ها، سازمان‌های دولتی و غیردولتی که در زمینه‌های خدماتی، تجاری و تولیدی فعالیت می‌کنند. در ایران موسسه ها به این ترتیب طبقه‌بندی می‌شوند:
۱- بر اساس هدف فعالیت
موسسه های انتفاعی (سود بر): هدف آن‌ها کسب سود از فعالیت‌های خدماتی، بازرگانی و تولیدی است.
موسسه های غیرانتفاعی (نا سود بر): هدف آن ها کسب سود نیست، بلکه هدف‌هایی را دنبال می‌کنند که در راستای منافع جامعه است.
۲- بر اساس مالکیت و بخش‌های اقتصادی
موسسه های دولتی: واحدهای اقتصادی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم در مالکیت و مدیریت دولت، نهادها و سازمان‌های عمومی قرار دارند و انتفاعی یا غیرانتفاعی هستند. مانند وزارتخانه‌ها، شهرداری‌ها، بنیاد مستضعفان و جانبازان و بنیاد شهید.
موسسه های خصوصی: موسسه‌هایی که در مالکیت و مدیریت اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی قرار دارند و به قصد انتفاع یا بدون قصد انتفاع، فعالیت می‌کنند.
این موسسه ها یا در اختیار یک فرد هستند، یا این که با سرمایه چند نفر حقیقی یا حقوقی تشکیل شده‌اند.
موسسه های تعاونی: این موسسه ها با خودیاری ، کمک و همکاری متقابل اشخاص حقیقی یا حقوقی تشکیل شده و برای رفع نیازمندی‌های مشترک، و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضایشان فعالیت می‌کنند.
۳- بر اساس نوع فعالیت
موسسه های خدماتی: فعالیت آن ها، ارایه نوعی خدمت است. مانند تعمیرگاه‌ها، موسسه های مشاوره‌ای، آموزشی، فرهنگی، درمانی، بانک‌ها، هتل‌ها و موسسه های حمل و نقل.
موسسه های بازرگانی: موسسه هایی که فعالیت آن ها خرید و فروش کالا است. این موسسه ها در ماهیت، شکل و محتوای کالاهایی که خریداری می‌کنند، هیچ تغییری نمی‌دهند. فقط ممکن است شکل عرضه آن ها را به‌وسیله بسته‌بندی تغییر دهند؛ مانند موسسه هایی که مواد را عمده می‌خرند و در بسته‌بندی‌های مناسب جهت مصرف عرضه می‌کنند.
چرخه عملیات در این موسسه ها، طولانی‌تر و پیچیده‌تر از دو نوع دیگر است.
موسسه های تولیدی: موسسه هایی که به کمک نیروی انسانی، دانش فنی و ماشین‌آلات، فرآورده‌هایی را تولید می‌کنند. بیش تر این موسسه ها، مواد اولیه را تهیه کرده و محصولات خاصی را تولید می‌کنند. مانند موسسه هایی که در تولید لوازم خانگی، محصولات غذایی، محصولات بهداشتی، دارویی، پوشاک، پارچه، قند، سیمان و امثال آن ها فعالیت می‌کنند.
مفاهیم حسابداری : آشنایی با اصطلاح های حسابداری
دارایی = سرمایه + بدهی‌ها
این فرمول مبنای سیستم حسابداری دوبل یا دوطرفه است.
دارایی: انواع منابع اقتصادی، اعم از مشهود یا نامشهود که در مالکیت یک موسسه است دارایی نام دارد. وجه نقد، کالا، زمین، ساختمان و ماشین‌آلات، دارایی‌های مشهود ؛ و مطالبه ها، سرقفلی و حق‌الامتیاز ، دارایی‌های نامشهود هستند.
دارایی‌ها بی‌تردید از منبعی و محلی تامین شده‌اند. مانند سرمایه‌گذاری صاحبان موسسه، و گرفتن وام و اعتبار از اشخاص و موسسه ها.
سرمایه: حقوق صاحبان موسسه روی دارایی‌ها سرمایه نام دارد.
بدهی‌ها: دیون موسسه به اشخاص و موسسه های دیگر، بدهی است. این بدهی‌ها یا کوتاه‌مدت هستند ، یا بلندمدت.
مفاهیم حسابداری : سیستم حسابداری دوبل
ترازنامه: گزارشی است که وضعیت مالی موسسه را در یک تاریخ معین نشان می‌دهد. حسابداران در مقاطع زمانی مختلف، برقراری این معادله را طی گزارشی به استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی می‌رسانند.
درآمد: منبع مالی که موسسه انتفاعی در طی عملیات خود، در قبال کالا یا خدماتی که به مشتریان ارایه می‌کند، به دست می‌آورد.
هزینه: موسسه برای کسب درآمد، قسمتی از دارایی‌های خود را از دست می‌دهد. این دارایی‌های ازدست‌رفته ، هزینه نام دارند.
اندوخته‌ها: سود حاصل از کسب و کار که به سهامداران پرداخت نمی‌شود و در خود کسب و کار، سرمایه‌گذاری می‌شود را اندوخته آن شرکت می‌نامند.
سرمایه در گردش: سرمایه‌ای که برای کارهای روزمره در دسترس است و با کم کردن دارایی‌های جاری از بدهی‌های جاری، به دست می‌آید.
صورت سود و زیان: گزارشی است که حسابداران باید تهیه کنند و در آن، نشان دهند که یک موسسه انتفاعی در طی یک دوره در نتیجه عملیات خود، سود کرده یا زیان داشته است. سود به‌دست‌آمده ، حقوق صاحبان موسسه روی دارایی‌ها را افزایش، و زیان آن، حقوق صاحبان روی دارایی ها را کاهش می‌دهد.
ارزش ویژه: حاصل جمع جبری سود و زیان موسسه با سرمایه صاحبان موسسه، ارزش ویژه نام دارد.
حسابرسی: عبارتست ازبازرسی مستقل صورت‌های مالی بر اساس مجموعه‌ای از اصول حرفه‌ای که حسابداران خبره آن را انجام می‌دهند.
استهلاک: عبارتست از هزینه سالانه به دلیل کاهش ارزش دارایی ثابت در سال‌های عمر مفید آن.
دارایی ثابت: دارایی مورد استفاده در شرکت که عمر مفید آن معمولا بیش از یک سال مالی است و هدف از خریدن آن، فروش مجدد آن نیست.
حساب های پرداختنی: این نوع بدهی، ناشی از خرید نسیه کالا و خدمات از دیگران است. باز پرداخت این بدهی ها باید در موعدی که طبق قرار داد یا قول و قراری که به هنگام خرید کالا یا خدمات، بین موسسه و فروشنده منعقد شده و مورد موافقت قرار گرفته است، صورت گیرد.
واژه بستانکاران اصطلاح قدیمی تری برای حساب های پرداختنی است.
