حقوق شهروندی از منظر اسلام و قرآن

حقوق شهروندی منعکس کننده آرمان جهانی عدالت و جامعه ای است که در آن هر انسانی بتواند از زندگی شرافتمندانه همراه با صلح، امنیت و رفاه برخوردار گردد.

مهم‌ترین خاستگاه حقوقی در اندیشه اسلامی، قرآن کریم است که «تبیان کلّ شی» ‌می‌باشد و تجدد را که بشریت در عرصه ارتباط فردی، اجتماعی، سیاسی، بین‌المللی بدان نیازمند است، به بهترین صورت برای جوامع بشری به ارمغان آورده است و سیره نبوی(ص) و دیگر معصومان(ع)، نیز مطابق با درک درست مفاهیم آن کتاب عظیم است. 

در قرآن کریم در آیاتی مانند ” آیه ۹ سوره مبارکه اعراف” و ” آیه ۳۰ سوره مبارکه روم”، به‌طور مکرر تصریح شده است که بر حسب اصل خلقت، مواهب عالم برای انسان آفریده شده است؛ به‌طوری‌که خداوند در ” آیه ۲۹ سوره مبارکه بقره” می‌فرماید: « هو الذی خلق لکم ما فی الارض جمیعاً؛ اوست آن کسى‌که آنچه در زمین است همه را براى شما آفرید». 

سنگین، آداب و رسوم جاهلی و نیز غل و زنجیرهای فکری و روحی است، که بر نیروها و استعدادهای معنوی بشر سایه افکنده است.

حقوق شهروندی از دیدگاه امام خمینی(ره)

• اصالت اسلا‌می‌
• محوریت حاکمیت الهی
• و مردم در کانون گفتمان امام قرار دارد،

پیام هشت ماده اى امام به قوه قضاییه

با جرأت ‌می‌توان گفت که نخستین پیام حقوق بشر و شهروندی پس از انقلاب، فرمان هشت ماده ای امام خمینی (ره) بود که در بیست و چهارم آذرماه ۱۳۶۱ صادر شد.

این فرمان، تأکیدی قاطع بر اصول قانون اساسی و حفظ و رعایت حقوق شهروندی است.

امام خمینی طی فرمانی که به “فرمان ۸ ماده ای ” مشهور شد، نکاتی را به قوه قضاییه و همه ارگان‌های اجرایی متذکر شدند.

اموری را که امام در  فرمان هشت ماده ای مورد توجه قرار دادند، ‌می‌توان به طور خلاصه به موارد زیر تقسیم کرد:

۱ – تهیه قوانین شرعی، تصویب و ابلاغ آن‌ها با دقت و سرعت لازم و در اولویت قرار دادن قوانین مربوط به مسایل قضایی که مورد ابتلاى عموم است.

۲ – رسیدگی به صلاحیت قضات، دادستان دادگاه‌ها و سایر مراجع قضایی.

۳ – .صدور احکام اسلا‌می‌توسط قضات واجد شرایط اسلا‌می‌با استقلال، قدرت و بدون ملاحظه از هیچ مقامی.

۴- تبعیت مأموران ابلاغ، اجرا و دیگر ضابطان امر قضا از احکام قضات اسلامی.

۵- عمل به عدل اسلا‌می در سایر ارگان‌های نظام جمهوری اسلا‌می از مجلس، دولت و متعلقات آن، قوای نظامی، انتظامی، سپاه پاسداران، کمیته‌ها، بسیج و دیگر متصدیان امور و ممنوعیت ارگان‌های حکومتی در رفتار غیراسلا‌می‌با مردم.

۶- ممنوعیت توقیف و احضار بدون حکم قاضی هرچند به مدت کوتاه؛ چنین عملی جرم و موجب تعزیر شرعی خواهد بود.

۷ – ممنوعیت دخل، تصرف، توقیف و مصادره اموال منقول و غیرمنقول افراد بدون حکم حاکم شرع؛ آن هم پس از بررسی دقیق و ثبوت حکم از نظر شرعی.

۸ – ممنوعیت افعال ذیل که جرم بوده و مستحق تعزیر شرعی خواهد بود:

– فاش کردن اسرار دیگران حتی برای یک نفر؛  

– جلب، تعقیب، مراقبت، اهانت و اعمال غیرانسانی- اسلا‌می‌نسبت به دیگری به نام کشف جرم یا ارتکاب گناه

– وارد شدن به خانه، مغازه و محل کار اشخاص بدون اذن صاحب آن‌ها

– افشای آلات لهو و قمار و سایر جهات انحرافی مثل مواد مخدر، نزد دیگران

– شنود گذاشتن و تجسس از گناهان و دنبال اسرار دیگران بودن برای کشف گناه و جرم، هرچند گناه بزرگ باشد

– گوش کردن به تلفن یا نوار ضبط صوت دیگری به نام کشف جرم یا کشف مرکز گناه

جایگاه شهروندان در افق ۱۴۰۴

فرد ایرانی در سال ۱۴۰۴ باید فردی فعال، مسوولیت پذیر، ایثارگر، مؤمن، رضایت مند و برخوردار از امکانات زیر باشد:

رفاه ملی

مصادیق رفاه ملی عبارتند از: سلامت، رفاه، امنیت قضایی، تآمین اجتماعی و فرصت‌های برابر، توزیع مناسب درآمد، نهاد مستحکم خانواده به دور از فقر، تبعیض و بهره مند از محیط زیست مطلوب

امنیت ملی 

مصادیق آن عبارتند از: امنیت، استقلال، اقتدار با سازمان دفاعی مبتنی بر بازدارندگی همه جانبه و پیوستگی مردم و حکومت

تولید ملی

مصادیق آن عبارتند از: برخورداری از دانش پیشرفته، توانایی در تولید علم و فن آوری، اتکا بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملی